اثربخشی تخصیص آب بر پایه مبادلات مجوزهای آبی کشاورزان تحت عدم حتمیت (مطالعه موردی: روستای عباس آباد ، سد وشمگیر)

چکیده سابقه و هدف: یکی از مهم ترین کارکردهای بازار آب، ایجاد فضایی رسمی و قانونی برای مبادلات و داد و ستد مجوزهای آبی بین کشاورزان است. سیاست مبادله آب در بخش کشاورزی به عنوان یک استراتژی جدید در مسائل مربوط به مدیریت منابع آب به ویژه در شرایط کم آبی مطرح می شود. این استراتژی شامل مجموعه اهدافی است که افزایش بهره وری، بهبود حفاظت و پایداری منابع آب را در پی دارد. بنابراین قبل از تشکیل هر بازار آب، آگاهی از اثربخشی و کارایی مبادلات مجوزهای آبی می تواند کمک شایانی به تشکیل یا عدم تشکیل بازار آب نماید. بر این اساس، هدف از این تحقیق بررسی اثربخشی برنامه مبادله مجوزهای آبی به عنوان یک راهکار در استفاده بهینه آب در بین کشاورزان و مدیریت مزرعه می باشد. مواد و روش ها: در این تحقیق به منظور بررسی اثربخشی برنامه مبادله مجوزهای آبی بین کشاورزان، دو برنامه تخصیص آب تحت سیستم عدم مبادله و مبادله بر اساس مدل برنامه ریزی تصادفی با پارامترهای بازه ای مدل سازی شد. مکانیزم اول، تخصیص منبع آب در سیستم عدم مبادله و مکانیزم دوم، تخصیص آب در سیستم مبادله است. سپس نتایج حاصل از دو سیستم با یکدیگر بر اساس شاخص حجم آب آزاد شده (صرفه جویی در مصرف آب) و میزان کاهش در کمبود آب مقایسه می گردد. برای این مطالعه، تعداد ۳۲ مزرعه موجود در روستای عباس آباد که همگی از آب سد وشمگیر واقع در شهرستان آق قلا تغذیه شده و با شرکت آب بران سد قرارداد دارند، انتخاب شدند. یافته ها: نتایج این مطالعه نشان داد که تخصیص آب، با اجرای برنامه مبادله به گونه ای تغییر خواهد کرد که طبق این برنامه، میزان کل مصرف آب برابر با ]۶۷/۱۱۱۲ ,۱۶/۹۸۴[ هزار متر مکعب و کل کمبود آب در این برنامه معادل ]۳۷۷,۱۴/۲۲۸ [ هزار متر مکعب در]۲۰۸ , ۱۸۴[ هکتار می باشد در صورتی که در برنامه عدم مبادله میزان مصرف برابر] ۱۲۹۸ , ۱۲۵۰[ هزار متر مکعب در]۲۴۲ ,۲۳۳[ هکتار و کمبودی برابر با ]۱۹/۶۸۱ ,۳۲/۴۶۸[ هزار مترمکعب خواهد شد. همچنین سود کل سیستم در هر دو برنامه برابر ]۴۳۱/۲۲۲ , ۵۴۳/۱۵۴[ میلیون تومان خواهد بود. نتیجه گیری: با توجه به دو شاخص صرفه جویی در مصرف آب و کاهش کمبود آب به عنوان شاخص های اثربخشی، صرفه جویی کلی در مصرف آب با اجرای برنامه مبادله به میزان ]۰۱/۲۶۵ , ۳۴/۱۸۵[ هزار متر مکعب در این روستا خواهد شد. همچنین کمبود آب تحت این برنامه به میزان ]۱۷/۳۴۴ , ۱۷/۲۴۰[ هزار متر مکعب نسبت به برنامه عدم مبادله با حفظ سود کشاورزان کاهش خواهد یافت. بنابراین برنامه مبادله می تواند به تخصیص کاراتر و بهینه تر آب به خصوص در شرایط خشکسالی منجر شود.